Top 10 similar words or synonyms for şirin

etnik    0.995885

ölkä    0.995646

artığraq    0.995628

şağire    0.995533

fännäre    0.995425

almaş    0.995172

ceyms    0.994899

kiemnäre    0.994768

cihangir    0.994674

censi    0.994666

Top 30 analogous words or synonyms for şirin

Article Example
Qarasubazar Qırım xanlığı däwerendä Qarasubazar qalası belän Şirin näselennän morzalar idärä itä.
Xaci I Gäräy 1431 yılda Xaci Gäräy yaña ğäskärne cıyıp Qırım-Solxat şähären basıp ala häm soñraq Şirin morzası Tägänä bi citäklägän ğäskärne ciñä.
Canğäli xan Canğäli xan (1516. tiräse – 1535.), , Qasıym (1519.-32.) häm Qazan (1532. yıldan) xanı. Şäyex Allahiär ulı. Mäskäw kenäze Vasili III yärdämendä başta Qasıym, annarı Qazan täxetenä utıra. Canğäli xan zamanında Qazan Xanlığınıñ çınlıqtağı idaräçeläre – qaraçı bäk Bulat Şirin häm Gäwhärşat xanbikä bula. 1533. yılda Canğäli xan Nuğay morzası qızı Söyembikägä öylänä. 1535. yılda Bulat Şirin citäkçelegendäge bäk-morzalar Canğäli xannı täxettän qualar. İske Qazanda üterelgän dip farazlana.
Tatar ädäbiyatı Tatar ädäbiäteneñ üseşendä Altın Urda däwere möhim urın alıp tora. Ul zamanda ícat itelgän humanistik äsärlär: N.Rabğuzínıñ "Qíssasel-änbiä", Qotbnıñ "Xäsräw wä Şirin", Mäxmüd Bolğarínıñ "Nähcel-färadis", Xisam Kätibneñ "Cömcömä soltan", Säyf Saraínıñ "Gölestan bit-törki" häm "Söhäyl wä Göldersen" poema häm dastannarı.
Diwan Qazan xanlığında häm bütän tatar däwlätlärendä Diwan - qanunnar çığara torğan yuğarı wäkillär däwlät organı bulğan. Qayçaqta Diwan äğzaları xannı saylağan. Däwlät başında xan torğan. Anıñ eşçänlege asılda díwan äğzaları qarar-kiñäşläre nigezendä alıp barılğan. Xannan qala aqsöyäklär qatlawın bäk, ämir, morzalar, ruxanilar, ä xärbi qatlawnı uğlan, bahadir, içkilär täşkil itkän. İdaräçe ıruğlar: Arğın, Barın, Qıpçaq, Şirin bulğan.
Qazan Xanlığı Däwlät başında xan torğan. Anıñ eşçänlege asılda díwan äğzaları qarar-kiñäşläre nigezendä alıp barılğan. Xannan qala aqsöyäklär qatlawın bäk, ämir, morzalar, ruxanílar, ä xärbi qatlawnı uğlan, bahadir, içkilär täşkil itkän. İdaräçe ıruğlar: Arğın, Barın, Qıpçaq, Şirin. Däwlät dine – Íslam. Ruxanílar qatlawına säyet, şäyex, qazí, imam h.b. kergän. Dini yolalarnı ütäwdän tış, alar xalıq arasında mäxkämä eşlären başqarğannar, mäktäp-mädräsälär totqannar.
Safagäräy Safagäräy xan (1510 tiräse – 1549) (Qırımça häm başqa tellärdä: Safa Giray), Qazan xanı (1524.-31., 1535.-46., 1546.-49.). Säxibgäräy xannıñ bertuğanı Möxämmätgäräy ulı. Bulat Şirin citäkçelegendäge qaraçı bäklär törkeme yärdämendä Qazan täxtenä utıra. Mäskäw kenäzlegenä berniçä höcüm oyıştıra (1536.-37., 1541.-42., 1548.). Qazan xalqı häm aqsöyäkläre tarafınnan 1531 häm 1546 yıllarda täxettän quıla. Qırım Xanlığı, soñraq Nuğay Urdası ğäskärläre yärdämendä qabat xan täxeten yawlawğa ireşä.
Qasıym Xanlığı İñ berençe xalqı – Meşçera häm Muroma Fin-Uğır xalıqları. Kiev Ruse belän İdel buyı Bolğarı tä'sirendä yäşi. Vladimir-Suzdal kenäzlegenä kerä. 1152 yılda kenäze Yuri Dolgoruki Gorodets-Meşçórski nigezlänä. Mongol yawlarınnan soñ, 13. yöz azaqlarında ul cirlärdä Altın Urdadan çıqqan Möxämmäd Şirin bäk Mişär yortı nigezlägän bulğan; 1393 yıldan ul Rus' (Mäskäw) kenäzgele bilämäse. Suzdal' yanındağı suğıştan soñ 91445) Oluğ Möxämmäd xan anı anı kire qaytarıp birüne taläp itä. Vasili II, şul taläpne ütäp, ul ölkägä Qasím xanzadäne utırta. Qasím Räsäy patşası xezmätenä kerä. Şul cirlektä Qasím xanlığı barlıqqa kilä.
Şahğəli Şahğəli xan (Şəyex Ğali xan) (1505.-1567.), Qasıym xanı (1516.-1519., 1535.-1546., 1546.-1551., 1552.-1567.), Qazan xanı (1519.-1521., 1546., 1551.-1552.). Keçe Möxəmməd xannıŋ onığı, Şəyex Allahiər xannıŋ ulı. Atası wafatınnan soŋ (1516.) Qasıym Xanlığı təxetenə utıra. 1519. yılda bəklər bəge Bulat Şirin törkeme tarafınnan Qazanğa çaqırılıp kiterelə. Məskəw yaqlı səyəsət totuı səbəple, 1521. yılda Tatar aqsöyəkləre anı təxettən qua. Məskəwneŋ böyek kenəzləre yərdəmendə Şahğəli xan tağın berniçə mərtəbə Qasıym həm Qazan təxetlərenə utıra. Berniçə tapqır Məskəw ğəskərləreneŋ Qazanğa qarşı yawlarında qatnaşa (1537., 1540., 1541., 1548., 1552.). 1559. yılda Livoniəgə qarşı suğışta Urıs ğəskərləre avangardı citəkçese. Narva, Pərnu (Derpt, Yuryev) şəhərləren yawlaşa. 1562. yılda Polotsk şəhərenə oyıştırılğan yawda, 1564.-1565. yıllarda Velikiye Luki töbəgendə Urıs dəwləte çikləren saqlawda qatnaşa.
Tatarstan mädäniäte Tatar ädäbiätı xalıq awız ícatına, törki xalıqlarnıñ ädäbi baylığın täşkil itkän urta ğasırlardağı ğomumtörki mädäni yazma yädkärlärgä (S.Baqırğäni, Y.Balasağuní, M.Qaşğäri, S.Yügnäki, Ä.Yäsäwi h.b.) barıp totaşa. İdel buyı Bolğar däwläte mädäniäteneñ oluğ yädkäre - Qol Ğälineñ mäşhür "Qíssai Yosıf" poeması. Tatar ädäbiätınıñ üseşendä Altın Urda däwere möhim urın alıp tora. Ul zamanda ícat itelgän humanistik äsärlär: N.Rabğuzínıñ "Qíssasel-änbiä", Qotbnıñ "Xäsräw wä Şirin", Mäxmüd Bolğärinıñ "Nähcel-färadis", Xisam Kyätibneñ "Cömcömä soltan", Säyf Saraínıñ "Gölestan bit-törki" häm "Söhäyl wä Göldersen" poema häm dastannarı. Altın Urda cimerelgännän soñ Qazan qalası Tatar mädäniäte üzägenä äwerelä. Bu däwer näfis ädäbiätta Möxämmädyar, Ömmi Kamal häm Qolşärif ícatları b-n xaraqterlı. 1552 yılda Qazan xanlığı tar-mar itelgäç, Tatar xalqın märxämätsez izü başlana, ädäbi xäräkät isä ruxi torğınlıq kiçerä, dini sufíçılıq yünäleşe östenlek ala. 17 yözneñ 2 nçe yartısınnan başlap Mäwla Qolí, Utız İmäni, Äbelmänix Qarğalí, Hibatulla Salíxov, Şämsetdin Zäki, Ğäli Çoqrí h.b.nıñ ícatlarında ädäplelek wä insaflılıq ölgese bulırday obraz tudıruğa omtılış yasala; türälärneñ kimçelekläre tänqitlänep, humanizmğa mädxiä cırlana. 18-19 yözlärdä Tatar ädäbiätında Şäreq romantízmı tradísíları östenlek ala. 19 yözneñ 2 nçe yartısınnan realizm yaña ısul bularaq qabul itelä. Bu yünäleştä şigrít ölkäsendä - G.Qandalí, Aqmulla, Yä.Yemelyänov; prozada - M.Aqegetzadä, Z.Bigiev, R.Fäxretdin, F.Kärimi; dramaturgída G.İlyäsi, F.Xalidilärnıñ ícatı zur rol' uyní. 20 yöz başında Tatar ädäbiätında yaña icadi yünäleşlär häm ädäbi ısullar barlıqqa kilä. Moñarçı yäşäp kilgän janrlar qämilläşä, ädäbiät mäydanında yañaları päyda bula, äsärlärneñ temtiqäsı kiñäyä, waqíğalarnı sänğätçä mawıqtırğıç häm qızıqlı itep taswirlaw töp urın ala, ädäbi tänqit ädäbiätnıñ zarurí ber öleşenä äwerelä. Qäläm ostaları (G.Tuqay, F.Ämirxan, Därdemänd, M.Ğafurí, G.İsxaqí, G.İbrahímov, G.Kamal, Ş.Kamal, S.Rämiev, Ş.Babiç, M.Fäyzi h.b.), Şäreq, Könbatış Europa häm Urıs ädäbiätları tuplağan täcribäne häm alar ireşkän qazanışlarnı icadi faydalanıp, sänğätçä yuğarı sífatlı äsärlär tudıruğa ireşälär. 1917 yıldan soñ SSSR xalıqlarınıñ ädäbiätları kommunistik ideologí qısalarında üsä. Elektän qalğan mädäni mirasqa, milli ädäbiätlarğa kimsetep qaraw, 1930 yıllardağı repressílar, 1941-45 yıllardağı Böyek Watan suğışında yuğaltular, başqa säbäplär arqasında Tatar ädäbiätı bik küp talantlı ícat ähellärennän mäxrüm qala; yazuçılarnıñ ruxi ezlänüläre mäğlüm ideyä qısalarına biklänä, icadi mömkinlekläre çiklänä. Ämma ädiplär şul şartlarda da elek-elektän ädäbiät aldına quyıla kilgän wazífanı ütäw cayın tabalar. 1920-40 yıllarda G.İbrahímov, F.Burnaş, K.Näcmi, H.Taqtaş, K.Tinçurin, M.Ğäläw, Ş.Usmanov, X.Tufan, G.Qutuy, M.Cälil, A.Aliş, F.Kärim, N.İsänbät h.b. ädäbi xäräkätneñ alğı safına çığa. Alardan soñ G.Bäşirev, A.Şamov, İ.Ğäzi, Ä.Fäyzi, F.Xösni, M.Ämir, Ä.Yeniki, S.Xäkim, N.Arslanov, Ä.Yerikäy, S.Battal, Ä.İsxaq, S.Urayskiy, G.Ğäliev, G.Äpsälämev, X.Waxit, A.Rasix h.b., şul uq yıllarda emigrasídağı Tatar yazuçıları G.İsxaqí, H.Ğabdüş, S.Ğíffät-Uğan Tatar ädäbiätınıñ Oqt. rev-sísenä qädärge tradísíların däwam itterälär. 1960 yıllardan ütkännärgä yañaça qararğa, bügengene taswirlarğa mömkinlek tua. Tatar ädäbiätınıñ bu etabında R.Töxfätullin, Ä.Dawıdov, A.Ğiläcev, Ş.Mödärris, G.Axunov, N.Fättax, X.Kamal, Ä.Bayan, G.Afzal, E.Qasímov, Ş.Bikçurin, M.Şabayıv, Ş.Ğäliev, İ.Yüzeyev, Ş.Xösäyenev, B.Kamalov kebek "altmışınçı yılğılar" üzläre yäşägän zamannıñ möhim ictimağí häm äxlaqí mäsälälären kütärep çığalar. 1970-80 yıllarda İ.Nurullin, M.Mähdiev, T.Miñnullin, F.Yarullin, M.Yunıs, M.Xäbibullin, Ä.Ğäliev, S.Söläymanowa, Mäxmüt Xäsänev, R.Xaris, R.Fäyzullin, Zölfät, Robert Äxmätcanov, Räşit Äxmätcanov, M.Äğlämev, V.Nurullin, R.Batulla, M.Ğäli, Ä.Ğaffar, Z.Xäkim, Ä.Räşitev, L.Şağircän, X.Äyüp, M.Malíqowa, R.Ğatawllin h.b. icadi aktíflıq kürsätälär. 1990 yıllardan başlap xalqıbıznıñ ğasırlar däwamına suzılğan tarixi wä mädäni mirasına iğtibar yıldan-yıl köçäyä. N.Fättax, M.Xäbibullin, C.Räximev, V.İmamovlarnıñ romannarında tarixi temnar uñışlı yaqtırtıla. İ.Salaxov, A.Ğiläcev, G.Tawlin, R.Möxämmädiev, R.Kärämilärneñ äsärlärendä totalítarízm, repressílar çorında şäxesneñ faciğäse häm anıñ üz äberuyın saqlap qalırğa omtıluı taswirlana. Ädäbiät beleme isä beryäklı ideologí b-n suğarılğan metodologík ısullardan arına bara, ädäbi küreneşlärgä häm tendensílarğa fänni häm obyıktiv bäyä birergä omtıla.