пегматиттерінде - Synonyms of пегматиттерінде | Antonyms of пегматиттерінде | Definition of пегматиттерінде | Example of пегматиттерінде | Word Synonyms API

Article	Example
Эндогендік Кендер	Эндогендік Кендер (грек. endon – ішкі, genos – туыс, тек), магмотогендік кендер, гипогендік кендер – Жердің ішкі жылу энергиясына байланысты өтетін магмалық әрекеттер нәтижесінде жаралатын минералдық түзілімдер. Эндондогендік кендер магмалық атпа тау жыныстарымен байланысты. Эндондогендік кендер магмалық (қ. Магма) және постмагмалық типтері болады. Постмагмалық кендер магманың қатаюы мен атпа тау жыныстарының қалыптасу процесінде түзілетін газ тәрізді және сұйық күйдегі ерітінділерден жаралады. Бұл ерітінділер құрамында көптеген ұшқыш заттар (минералдаушылар), металл және бейметалл элементтердің ыстық суда оңай еритін қосылыстары болады. Эндондогендік кендер пневмотолиттік кендер, жапсарлық-метасоматиттік кендер (қ. МетасоматМетасоматиттік кендер), гидротермальдік кендер және пегматиттік кендер болып бөлінеді. Пегматиттік кендер (қ. Пегматит) ұшқыш құраушыларға байыған қалдық силикаттық магманың ақырғы бөліктерінен түзіледі. Бериллийдің, танталдың, необийдің, радиоактивтік және сирек жер элементтерінің пегматиттік кендері ТМД елдерінде, Норвегияда, АҚШ-та, т.б. табылды. Қазақстанның пегматиттерінде қалайы, оптик. флюорит, Орал мен Сібірдің пегматиттерінде топаз, турмалин бар (қ. Магмалық тау жыныстарына).
Лопарит	Лопарит — күрделі оксидтер тобына жататын минерал. Химиялық формуласы: (Na, Се, Ca)2 (Tі, Nb)2О6. TR2О3 32 — 34%, TіО2 30,2 — 44%, (Nb, Ta)2O5 8 — 10%. Моноклинді сингонияда кристалданады. Лопариттің түсі қара, қоңыр; жымдастығы байқалмайды, шыны сияқты жылтырайды. Қаттылық Моос шкаласы бойынша 5,5 — 6,5; тығыздығы 4600 — 4900 кг/м3. Нефелин сиениттері мен оның пегматиттерінде микроклин, альбит, нефелин, эгиринмен бірге тау жыныстарын құраушы минералдар ретінде кездеседі. Лопарит Қазақстанның кейбір сілтілі магмалық тау жыныстарында болады. Лопариттен ниобий, титан, сирек кездесетін жер элементтері, т.б. алынады.
Александрит	‎ Александрит – тотықтар класы, шпинельдер тобына жататын минерал; хризоберилдің бір түрі. Химиялық формуласы ВеAlO. Құрамында 1%-ға дейін CrO болады. Кристалдары тақта тәрізді келеді. Түсі күн сәулесінде жасыл, жасанды жарықта күлгін қызыл. Қаттылығы 8,5; меншікті салмағы 3,7 г/см. Александрит гранит пегматиттерінде, түрлі құрамды грейзендерде, карбонатиттерде және осылардан түзілген қайраңдарда кездеседі. Салмағы 2 – 3 караттан жоғары, бояуы қанық мөлдір кристалдары 1-кластық асыл тас ретінде бағаланады.
Эвдиалит	Эвдиалит (грек. eu – жақсы, оңай, dіalіtos – ажырау, ыдырау) – силикаттар класына жататын минерал. Химикалық формуласы: Na4Ca2Zr[Sі6O17(O6 OH6Cl)2]. Құрамы: ZrO2 – 12 – 14,5%, (Ce, La, Y)2O3 – 0,3 – 6,87%. Қоспалары: сирек жер элементтері, Tі, Nb, Mn, Sr, т.б. Тригональдік сингонияда кристалданады, жеке кристалдары жапырақ, пластина, минералдық агрегаттары сеппе, тарамша түрінде кездеседі. Түсі – әр түрлі реңді қызыл, шыныдай жылтыр. Қатт. Моос шкаласы бойынша 5 – 6, тығыздығы 2,7 – 3,0 г/cм3. Ультрасілтілі нефелинді сиениттер мен олардың пегматиттерінде және апатит кентастарында кездеседі. Мол мөлшерде шоғырланғанда цирконий кентасы ретінде пайдаланылады.
Циркон	Тетрагондық сингонияда кристалданады, жеке кристалдары төрт қырлы бипирамидалық призма, минералдық агрегаттары сеппе түріндегі түйірлі, колломорфты масса болады. [SіO4]4 мен Zr4+ төрттік ретті ось бойынша кезектесе орналасады, Zr4+ оттектің 8 ионы қоршаған. Цирконның түсі әр түрлі реңді қоңыр, қызыл сары, сары, сұрғылт, алқызыл, қызыл, жасыл. Ультракүлгін, катод сәулелерінен сарғылт, сары жарық шығарады, алмастай, шыныдай жылтыр; қатт. Моос шкаласы бойынша 7 — 8, тығызд. 4,0 — 5,1 г/см3, балқу температурасы t 2600°C, радиоактивтік қасиеті бар, метамиктік күйге ауысады. Қышқыл, сілтілі тау жыныстары мен олардың пегматиттерінде, альбиттерде, карбонатиттерде, шөгінді, метаморфтық тау жыныстарында, қорымдарда кездеседі.
Монацит	Монацит (грек. "monazo" – жалғызбын) – фосфаттар класының минералы. Химиялық формуласы: (Ce, La ...) [PO]. Минералдың құрамына қоспа ретінде Th, Sі, U, Ca, S, Mg, Mn, Pb, Fe, Al кіреді. Бұлардың ішіндегі құндысы – торий тотығы (ThO2). Моноклиндік сингонияда кристалданады. Монацит атына сай дара, пішіні призмалы кристалдар түзеді. Минералдарының түстері сарғыш, қоңыр, қызғылт қоңыр, жылтырлығы шыны тәріздес, жымдастығы бір бағытта жетілген; қатты Моос шкаласы бойынша – 5,5, тығыздығы 4,9 – 5,5 г/см, көбінесе радиоактивті. Монацит гранит пегматиттерінде, кейде гидротермальдық доломиттер желілерінде циркон, апатит, магнетит, турмалинмен бірге шоғырланады; граниттер мен гнейстердің шайылуынан түсетін өзендік және теңіздік шашылымдардан өндіріледі; церий мен торийді өндіріп алуда қолданылатын шикізат. Кендері Бразилияда, Үндістанда табылды. Қазақстан (Мұғалжар, Алтай, Сарыарқа) интрузияларында, титан-циркон қорымдарында Монацит көптеп кездеседі.
Ниобий кентастары	НИОБИЙ КЕНТАСТАРЫ – құрамынан ниобий металы бөліп алынатын табиғи-минералды шикізат. Ниобий кентастарында әр түрлі мөлшерде тантал қоспасы болады. Егер Nb2O5:Ta2O5>20:1 болса, ол тек Ниобий кентастары, ал Nb2O5:Ta2O5 3:1-ден 20:1-ге дейінгі шамада болса, тантал-Ниобий кентастары аталады. Ниобий кентастарының басты минералдары (жақша ішіндегі цифрлар Nb2O5-тің %-дық мөлшері): колумбит (50 – 76%), пирохлор (40 – 70%), фергусонит (38 – 58%), эвксенит (21 – 34%), лопарит (7 – 20%), ильменорутил микролит, перовскит. Түп жыныстар кендеріндегі Nb2O5-тің ең төм. мөлш. 0,15 – 0,2%-дан кем болмауы, ал қорымдарда 0,10 – 0,15 кг/м3-тен төмен болмауы керек. Өндірістік Н. к. магмалық пегматиттік, метасоматик., пневматолиттік гидротермалдық, экзогендік типтерге бөлінеді. Магмалық кендердегі Nb2O5 мөлш. 0,2%-дай, ал Nb2O5:Ta2O5=10:1 шамасында болады. Метасоматик. кендер альбиттенген граниттерге және карбонатиттерге ажыратылады. Карбонатит кендеріндегі Nb2O5-тің мөлш. 0,2 – 1,0% не одан да жоғары, ал пирохлор альбиттерінде 0,1 – 0,2%-дай болады. Дүниежүзі ниобий қорының 70%-дайы пирохлор карбонатиттерінде орналасқан. Ниобий кентастары ашық әдіспен өндіріледі. Кен гравитац., флотац. әдістер және эл.-магн., электрстатик., радиометр. сепарациялау арқылы байытылады. Ниобий кентастары Қазақстанда Шығыс Қазақстан, Көкшетау гранитоидтары мен олардың пегматиттерінде және олардан түзілген қорымдарда кездеседі.