ჯაჰანგირი - Synonyms of ჯაჰანგირი | Antonyms of ჯაჰანგირი | Definition of ჯაჰანგირი | Example of ჯაჰანგირი | Word Synonyms API

Article	Example
ჯაჰანგირი	ჯაჰანგირი, ნურუდდინ მუჰამად სალიმი (; დ. 31 აგვისტო, 1569 – გ. 28 ოქტომბერი, 1627) — დიდ მოგოლთა იმპერიის მე-4 იმპერატორი 1605-1627 წლებში. თემურიდების ერთ-ერთი გამორჩეული წარმომადგენელი. აქბარისა და მისი საყვარელი მეუღლის, მარიამ უზ ზამან ჯოდჰას ვაჟი.
ჯაჰანგირი	ნურუდინ მუჰამად სალიმი დაიბადა 1569 წლის 31 აგვისტოს, აქბარის მიერ დაარსებულ ქალაქ ფატეჰპურ-სიკრიში. ის იყო თავისი მშობლებისთვის, იმპერატორ აქბარისა და რაჯპუტი მარიამ უზ-ზამან ჯოდჰასთვის მესამე ვაჟი. მისი 2 უფროსი ტყუპი ძმა, ჰასანი და ჰუსეინი ჩვილები გარდაიცვალნენ. ამიტომ სალიმი მამის მემკვიდრედ ადრეულ ასაკშივე გამოაცხადეს. მან მიიღო იმდროისთვის უმაღლესი განათლება. დაეუფლა მრავალ ენას, პოეზიასა და სამხედრო ხელოვნებას. ჯერ კიდევ 1585 წლიდან იღებდა მონაწილეობას სახელმწიფო საქმეებში. 1594 წელს მამამისის ბრძანებით ჩაუდგა სათავეში მოგოლთა 12000 კაციან არმიას, შეიჭრა რაჯასტანში, დაამარცხა იქაური ბუნდელას კლანის წევრები და დაიკავა მათი უმთავრესი ქალაქი, ორჩა. მისი სარდლობით მოგოლები 1590-იან წლებში კიდევ რამდენიმეჯერ დაესხნენ თავს ინდოეთის სამხრეთ პროვინციებს. მამამისთან ხშირი კონფლიქის გამო 1599 წელს ისარგებლა აქბარის დეკანში ყოფნით, შეიჭრა აგრაში და თავი იმპერატორად გამოაცხადა. თუმცა ფადიშაჰი ლაშქრობიდან მალევე დაბრუნდა, დაამარცხა თავისი ვაჟის არმია და სალიმი გააძევა პაკისტანში. აქბარმა მემკვიდრედ დაასახელა თავისი უფროსი შვილიშვილი და სალიმის ვაჟი, ხუსრავუ მირზა.
ჯაჰანგირი	ამის გამო, 1605 წელს აქბარის გარდაცვალების შემდეგ ტახტზე ახლადასულ ჯაჰანგირს აუჯანყდა მისი ვაჟი. ამბოხებული ხუსრავუ მირზა დამარცხდა. ჯაჰანგირმა მას თვალები დასთხარა და ლაჰორში გაუშვა. იმპერატორი ჯაჰანგირი ცხოვრობდა ქალაქ აგრაში. მისი მმართველობა გამოირჩეოდა ეკონომიკური სტაბილურობით, რჯულშემწყნარებლობითა და ევროპელებთან ვაჭრობის წახალისებით. მის დროს 1611 წ. ინგლისელებმა მიიღეს ნებართვა დაეარსებინათ პირველი სავაჭრო დასახლებები ინდოეთში. ჯაჰანგირის ომები მიმართული იყლ ინდუსტანზე მთლიანი კონტროლის დამყარებისკენ. 1622 წელს მან თავისი ვაჟი და მემკვიდრე, ხურამი გაგზავნა აჰმადნაგარის, ბიჯაპურისა და გოლკონდას დასაპყრობად. ხურამმა დაკისრებულ დავალებას თავი წარმატებით გაართვა. შაჰ-აბასის დამამცირებელი წერილებისა და მაცდური შემოთავაზების გამო, ჯაჰანგირმა თავისი მეუღლის, ნურ-ჯაჰანის გავლენით დაიწყო პირველი მოგოლ-სეფიანთა ომი ავღანეთის ტერიტორიაზე. ის სეფიანთა სავაჭრო მაგისტრალებს უმიზნებდა, თუმცა შაჰ-აბას I-მა 1622 წელს მოულოდნელად დაესხა თავს მოგოლთა მიერ დაკავებულ ავღანეთის ტერიტორიებს და მოახერხა მოგოლების ყანდაარიდან განდევნა. საბოლოოდ მოგოლებს არასახარბიელო ზავზე დათანხმება მოუწიათ.
ჯაჰანგირი	ირანთან ომში დამარცხების ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორი იყო ხურამის აჯანყება. 1622 წელს მან აგრას ციხიდან გამოიყვანა უფროსი ძმა, ხუსრავუ მირზა და სიკვდილით დასაჯა. ამით მამამისს გადადგომისკენ მოუწოდა. თუმცა მისი ამბოხი მალევე ჩაახშეს. ჯაჰანგირმა დატყვევებული ვაჟი შეიწყალა და ბენგალში გაუშვა. იმპერატორი 1626 წელს ოსმალეთის იმპერიასთან და უზბეკებთან ალიანსის შექმნას შეეცადა. მან წერილიც კი მისწერა თურქთა სულთანს, მურად IV-ს, თუმცა მისი მცდელობა უშედეგო აღმოჩნდა.
ჯაჰანგირი	სამხედრო კამპანიების მსგავსად ჯაჰანგირი დიდ ყურადღებას აქცევდა ცენტრალური ხელისუფლების განმტკიცებას, სამართლის კანონებსა და ხელოვნებას. მის დროს აღორძინდა მოგოლთა ფერწერა. ფადიშაჰს უარყოფითი თვისებებიც ჰქონდა. ოპიუმსა და ალკოჰოლზე დამოკიდებული მარტივად ექცეოდა სხვისი გავლენის ქვეშ. მის ცხოვრებაში დიდ როლს თამაშობდა სილამაზით განთქმული, სპარსელი ნურ-ჯაჰანი („მსოფლიოს სინათლე“), რომელიც ჯაჰანგირმა წაართვა ალი-ყული უსთაჯლუს, რომლის მოკვლა ბრძანა ფადიშაჰმა. ნურ-ჯაჰანი დიდ გავლენას ახდენდა ქმარზე და ხშირად იმპერატორი მისი თანხმობის გარეშე არ იღებდა გადაწყვეტილებებს.
ჯაჰანგირი	ცხოვრების ბოლო წლები ცნობილია ჯაჰანგირის ვაჟებისა და მხედართმთავრების ხშირი აჯანყებებით. 1627 წლის 28 ოქტომბერს ქაშმირში მყოფი, დასნეულებული ჯაჰანგირი გარდაიცვალა. დაკრძალეს ლაჰორში, მისივე სახელობის აკლდამაში. მის შემდეგ დიდ მოგოლთა იმპერია 3 თვიანმა დინასტიურმა ომმა მოიცვა, რომლის პერიოდშიც ძალაუფლება მცირე ხნით, ფადიშაჰის უმცროს ვაჟს, შაჰრიარს ეპყრა ხელში. საბოლოოდ, 1628 წლის იანვარში საიმპერატორო ტახტი დაიკავა ჯაჰანგირის მესამე ვაჟმა, შაჰ-ჯაჰანმა.
ბაჰადურ-შაჰ I	აურანგზების გარდაცვალების შემდეგ, 1707 წლის მარტში ბაჰადურმა ვერ შეძლო ძალაუფლების ხელში ჩაგდება, რადგან მისმა უმცროსმა ძმამ, მუჰამად აზამ-შაჰმა თავი იმპერატორად გამოაცხადა. 3 თვიანი ბრძოლის შემდეგ ბაჰადურმა შეძლო ძმის დამარცხება და სიკვდილით დასჯა. 1707 წლის 19 ივნისს ინდოეთმა ის აღიარა დიდ მოგოლთა მე-7 იმპერატორად. მისი 5 წლიანი მმართველობა გამოირჩეოდა მარათჰებთან ომებში განცდილი მარცხებითა და იმპერიის სრული რეგრესით. მამამისის დროს გამდიდრებული ხაზინა სწრაფად დააცარიელა ამბოხებულების წინანაღმდეგ ბრძოლის ხარჯებმა. მოგოლთა ხელისუფლების სათავეში აღარ იყვნენ ისეთი სახელმწიფო მოღვაწეები, როგორებიც ბაჰადურის წინაპრებს (აქბარი, ჯაჰანგირი, შაჰ-ჯაჰანი, აურანგზები) ჰყავდათ.
აქბარი	მოგოლთა იმპერიის სახელმწიო ენას წარმოადგენდა თურქული ენა და ჰინდი. საშინაო რეორმების დასრულების შემდეგ აქბარი გადაიქცა მეცნიერებისა და ხელოვნების მარველად. მან გარს შემოიკრიბა საუკეთესო მეცნიერები, პოეტები, მუსიკოსები, მხატვრები. მისმა უახლოესმა თანამებრძოლმა - ვეზირმა, მრავალმხრივად განათლებულმა და მრავალ ენაზე მოლაპარაკე პიროვნებამ აბუ-ლ ფაზლიმ შემოგვინახა ჩანაწერები აქბარის მმართველობის შესახებ. ამ ჩანაწერებით ვგებულობთ, რომ აქბარის მმართველობის პერიოდში შეიქმნა ფერწერის სკოლა. იმპერიაში, შეგროვდა უმდიდრესი ბიბლიოთეკა, რომელიც 24 000 ტომს შეიცავდა. 1569 წ. ქალაქ აგრას მახლობლად დაიწყო ახალი ქალაქის - ფატეჰპურ-სიკრის მშენებლობა, რაც ქართულ ენაზე ნიშნავს "გამარჯვების ქალაქს". 1605 წელს. იმპერატორი გარდაიცვალა. ტახტი დაიკავა აქბარის ვაჟმა სელიმმა სახელწოდებით იმპერატორი ჯაჰანგირი.
ნურ-ჯაჰანი	ნურ-ჯაჰანს თაყვანისმცემლებთან ერთად ბევრი მტერიც გამოუჩნდა. ამას განაპირობებდა რელიგიური საკითხი. დედოფალი შიიტი მუსლიმი იყო (მოგოლები სუნიტები იყვნენ.). მის ძლიერებაზე ის ფაქტი მეტყველებს, რომ იმპერატორზე ქორწინების შემდეგ რჯული არ შეიცვალა. მიუხედავად ამისა, გამოირჩეოდა რჯულშემწყნარებლობითა და ქველმოქმედებით. თავისი სახსრებით აშენებდა მეჩეთებს, რაჯპუტებისა და ქრისტიანების ტაძრებს. 1627 წლის 28 ოქტომბერს გარდაიცვალა ჯაჰანგირი. წესის თანახმად ტახტზე მისი უფროსი ვაჟი, ხურამი უნდა ასულიყო, თუმცა ნურ-ჯაჰანი სხვაგვარად ფიქრობდა. მას თავისი დიდების გაგრძელების მიზნით, მოგოლთა საიმპერატორო ტახტზე მისი შვილობილისა და სიძის, შაჰრიარის აყვანა სურდა. ლაჰორში მან შაჰრიარი იმპერატორად გამოაცხადა. ამ ფაქტმა გამოიწვია დინასტიური ომი, რომელიც 3 თვემდე გაგრძელდა.
მოჯაჰიდი	შემდგომ პერიოდში ჯიჰადმა დაკარგა მისი ისლამური, კლასიკური მნიშვნელობა და უფრო მუსლიმური ქვეყნების პოლიტიკური ლიდერების მიერ ექსპანსიონისტური პოლიტიკის გასამართლებელ ბერკეტად იქცა. ამ პერიოდში მუჯაჰიდის კლასიკური განმარტების შესაბამისად უნდა ჩაითვალოს აჰმად ალ–ფარუყი ას–სარჰინდი და მუჰამმად იაზდი. ისინი დაუპირისპირდნენ მოგოლთა იმპერატორ აქბარის რელიგიურ რეფორმებს, რომლითაც მან ისლამის, ქრისტიანობის, ზოროასტრიზმის, ჯაინიზმისა და ინდუიზმის რელიგიური ტრადიციების შერევით დააარსა ახალი რელიგია დინ–ი ილაჰი. ას–სარჰინდი და იაზდი წინ აღუდგნენ იმპერატორის რეფორმებს, რომლებიც მკრეხელობად გამოაცხადეს და შეიარაღებული აჯანყებაც წამოიწყეს, მაგრამ იმპერატორის ჯარებმა დაამარცხეს აჯანყებულები, მუჰამმად იაზდი მოკლეს, ხოლო ას–სარჰინდი აგრძელებდა ქადაგებას, ვიდრე აქბარის მემკვიდრე ჯაჰანგირმა არ ბრძანა მისი დაპატიმრება. ას–სარჰინდი დააპატიმრეს და ჩასვეს გვალორის საპყრობილეში. ას–სარჰინდის დაპატიმრებამ დიდი აჯანყება გამოიწვია მაჰბათ–ხანის მეთაურობით, რის შემდეგაც ჯაჰანგირი შეხვდა ას–სარჰინდის, გააუქმა მამამისის გატარებული რეფორმები და ისლამს დაუბრუნდა.